گذاشتی یه زن ازت جلو بزنه؟

همین جمله کافی بود تا توجهم به پسری که صندلی جلو نشسته بود جلب شود، داشتم با خودم کلنجار میرفتم که چیزی بگویم یا نه که جواب راننده مثل پتک توی سرم خورد، زن است دیگر، با زن جماعت که نمیشود کورس گذاشت، ولش کن، زن را خدا زده!

دیگر نتوانستم جواب دهم، جواب مردی که فکر میکند زن است دیگر، زن را خدا زده.

هنوز رانندگی زنان یکی از بحث های داغ محافل خانوادگی و دوستانه است، نمیدانم مردم کشورهای غربی از لذت داشتن این بحث برخوردار هستند یا نه، خدا رو شکر ما به لطف جک ها و فیلم ها و تفکرات غالب بر جامعه مان در کشور از این نظر در مضیقه نیستیم، بحث  رانندگی زنان سالهاست داغ است، و از وقتی زنها آرام آرام ترس را کنار گذاشتند و به جمع راننده های مرد که سالها در خیابان ها یکه تازی میکردند اضافه شدند، داغتر هم شد.

مردها هنوز اصرار دارند رانندگی یک مهارت «مردانه»است و زنها اصلا برای اینکه در یک خیابان شلوغ پارک دوبل کنند خلق نشده اند، با اینکه سالهاست روز به روز برتعداد زنهای ماشین سوار اضافه میشود اما هنوز وقتی صحبت رانندگی میشود مردان بادی به غبغب می اندازند و در باره رانندگی زنان مانیفست و بیانیه صادر میکنند.

عامه مردم حتی خود زنها هم باورشان شده مردان «ذاتاً» رانندگان بهتری هستند، یعنی از نظر بیولوژیکی مردان برای رانندگی طراحی شده اند اما زنها خیر، اما آیا واقعا تفاوت های بیولوژیکی از مردان رانندگان بهتری میسازد؟

جامعه شناسان نظر دیگری دارند. جامعه شناسان منشاء این تفاوت را در نحوه «جامعه پذیری» میدانند. یعنی این جامعه است که میگوید چه چیزی «مردانه » است و چه چیزی «زنانه». فرآیند جامعه پذیری قبل از اینکه کودک متولد شود شروع میشود، یعنی به محض اینکه جنسیت کودک مشخص شد همه چیز یا پسرانه میشود، یا دخترانه، رنگها، لباس ها، لالایی ها، قصه های شبانه و اسباب بازی.

اسباب بازی ها صرفاً وسیله ای برای سرگرم کردن کودک نیستند، در واقع کودک را برای نقش هایی که از او انتظار می رود آماده میکنند، اگر فکر میکنید مردها رانندگان بهتری هستند به این خاطر است که آنها رویای راننده شدن و ماشین واقعی را از کودکی در سر  میپروراندند از همان زمان که به ماشینشان نخ میبستند وتاتی و تاتی طول حیاط را طی میکردند، درست زمانی که دخترها با قابلمه پلاستیکی و گاز و یخچالشان مشغول بازی بودند. کلیشه های جنسیتی هم یکی از تاثیر گذارترین عواملی است که  کودک را برای نقش های مردانه و زنانه آماده میکند، کلیشه های جنسیتی مجموعه ی سازمان یافته از باورها و خصوصیات درباره اینکه زن و مرد بودن دارای چه معناها و ویژگی هایی است، این کلیشه ها ممکن است بازنمای دقیق ویژگی های زنان و مردان  نباشد اما به هر حال تاثیر زیادی در هویت جنسیتی ما دارند، بر اساس نظریه های جامعه شناختی جنسیت، زنان و مردان در فرآیند جامعه پذیری نقش های جنسیتی متفاوتی را دریافت میکنند، حتی رفتار والدین با فرزندان متاثر از کلیشه های جنسیتی است، بسیاری از جامعه شناسان بر این باورند که کلیشه های جنسیتی منشأ نابرابری های جنسی است.

خانواده مهمترین عامل نهادینه کردن کلیشه های جنسیتی است، این کلیشه ها باعث تقسیم کار جنسیتی می شود ،حتی مشاغل هم بر اساس جنسیت تقسیم میشوند، رشته های تحصیلی و  مشاغل بر همین اساس مردانه و زنانه تلقی مشوند، رانندگی در جامعه ما هنوز از آن کارهای مردانه است، اما چه بخواهیم چه نخواهیم رانندگی زنان مصداق بارز یک شروع سخت اما به سرعت همه گیر است، ناگزیر باید به زودی به تماشای روزی بنشینیم که زنان کنار مردان به راندن چرخ های توسعه و پیشرفت این کشور مشغولند.

عاطفه سلیمانی/کارشناس ارشد جامعه شناسی